พัฒนาการด้านการดูแลตัวเอง

เด็กยุคใหม่กับโลกที่เปลี่ยนไป: เมื่อดิสรัปชั่นเขย่าการศึกษา และทักษะศตวรรษที่ 21 กลายเป็นหัวใจสำคัญ

โลกกำลังเปลี่ยนไปอย่างรวดเร็ว ไม่ใช่แค่เทคโนโลยีที่ดิสรัปต์ชีวิตประจำวัน แต่ “การศึกษา” และ “การเลี้ยงดูเด็ก” ก็ต้องปรับตัวตามให้ทันเช่นกัน บทเรียนนี้ชวนเราทบทวนว่า ทักษะแบบไหนที่จำเป็นสำหรับเด็กยุคใหม่ และผู้ใหญ่อย่างเราจะสร้างเด็กที่ “พร้อม” ต่ออนาคตได้อย่างไร

 

เมื่อดิสรัปชั่นเปลี่ยนทัศนคติของคนทั้งสังคม

ปรากฏการณ์ “ดิสรัปชั่น” ไม่ได้อยู่แค่ในวงการธุรกิจ แต่มันลามไปถึงความคิด ความเชื่อ และการเลือกเส้นทางชีวิตของคนรุ่นใหม่ เด็กรุ่นใหม่ไม่อยากรับราชการ ไม่สนใจงานประจำ บางคนก็ไม่อยากเป็นเจ้าของกิจการด้วยซ้ำ เพราะพวกเขาอาจจะไม่ได้อยาก “เป็น” อะไรแบบเดิมๆ อีกต่อไป

 

การศึกษาแบบเก่ากำลังล้าสมัย โลกกำลังผลิตคนไปทำงานที่ยังไม่เคยมีมาก่อน ด้วยทักษะที่ยังไม่มีในระบบการเรียนรู้ตอนนี้ หลายคนตั้งคำถามว่า เรียนจบปริญญาแล้วจะได้อะไร? จึงไม่แปลกที่อนาคตอาจมีคนเลือกไม่เรียนในระบบเลย

 

ทักษะศตวรรษที่ 21: ไม่ใช่แค่วิชาเรียน แต่คือทักษะเพื่ออยู่รอด

ทักษะยุคใหม่ไม่ได้จำกัดอยู่แค่ 8 กลุ่มสาระวิชาอีกต่อไป แต่มุ่งเน้น “4 เสาหลักของชีวิต” ที่ทุกคนต้องรับมือให้ได้ ได้แก่

1. สุขภาพ — ทั้งการดูแลตัวเอง การรับมือกับโรคระบาด เช่น COVID-19 หรือฝุ่น PM 2.5

2. เศรษฐกิจ — จากอดีตที่เน้นเก็บออม สู่โลกการลงทุน หุ้น หรือแม้แต่คริปโตอย่าง Bitcoin

3. สิ่งแวดล้อม — ภาวะโลกร้อนที่ไม่ได้เป็นเรื่องไกลตัวอีกต่อไป

4. ประชาสังคม — การอยู่ร่วมกับความแตกต่าง ทั้งด้านการเมือง ศาสนา เชื้อชาติ และเพศวิถี

การศึกษาต้องไม่ใช่แค่การสอบผ่าน แต่ต้องทำให้เด็กรู้จักดูแลชีวิตตัวเอง รู้จักโลก รู้จักคนอื่น และเข้าใจว่า “เราอยู่ร่วมกันอย่างไร”

 

เส้นพัฒนาการของเด็ก: เติบโตอย่างมีรากฐาน

วิทยากรเสนอแนวคิด “เส้นพัฒนาการ 3 เส้น” ที่ควรเกิดขึ้นพร้อมกัน

• พัฒนาการด้านความคิด — สู่การมีอุดมคติ

• พัฒนาการด้านจริยธรรม — สู่การคิดถึงส่วนรวมก่อนส่วนตน

• พัฒนาการสู่ทักษะศตวรรษที่ 21 — ผ่าน “บันได 7 ขั้น” เช่น ความสัมพันธ์ที่ดี ตัวตนที่มั่นคง Self-esteem การควบคุมตัวเอง และ EMS (Executive Management Skill)

 

ในช่วงวัยต่างๆ พ่อแม่สามารถปลูกฝังทักษะเหล่านี้ได้ตามลำดับ

• 0–3 ปี: สอนให้ดูแลร่างกายตัวเอง เช่น กินข้าว นอนเป็นเวลา

• 3–7 ปี: ให้ดูแลพื้นที่รอบตัว เช่น เก็บของ เล่นของร่วมกับคนอื่น

• 7–12 ปี: มอบหมายงานบ้านให้รับผิดชอบ

• 12 ปีขึ้นไป: ส่งเสริมจิตสาธารณะ เช่น การมีน้ำใจต่อผู้อื่น การช่วยเหลือชุมชน

การเติบโตทางจริยธรรมและทักษะไม่ได้เกิดขึ้นโดยบังเอิญ แต่ต้องค่อยๆ ปลูกด้วยความรัก ความเข้าใจ และจังหวะเวลาที่เหมาะสม

 

เมื่อพฤติกรรมเด็กน่าเป็นห่วง สิ่งที่ควรทำคือ “หยุด” ก่อนจะ “แก้”

หลายพฤติกรรมที่ดู “ไม่น่ารัก” เช่น ดื้อ เฉไฉ ไม่ตั้งใจเรียน อาจไม่ได้เกิดจากนิสัยเสีย แต่เป็นเพราะพ่อแม่คาดหวังสูงเกินไป หรือระบบการศึกษากดดันมากเกินไป จนเด็กหลุดออกจากเส้นพัฒนาการเดิม

คำแนะนำของวิทยากรคือ “หยุดทำสิ่งเดิมที่เคยทำ” และรอ
ให้เด็กได้พัก ได้ฟื้นพลัง แล้วเขาจะค่อยๆ กลับมาอยู่ในจังหวะที่เหมาะสมของเขาเอง

 

สร้างตัวตนที่มั่นคงเพื่อโลกที่ไม่แน่นอน

ในยุคที่ไม่มีใครบอกได้ว่าอนาคตจะหน้าตาเป็นอย่างไร สิ่งที่พ่อแม่และครูทำได้ดีที่สุด คือการสร้าง “ตัวตนที่แข็งแรง” ให้เด็ก ให้เขาภูมิใจในตนเอง รู้จักคุณค่าของตัวเอง และกล้าเผชิญกับความเปลี่ยนแปลงไม่ว่าจะเป็นรูปแบบไหน

เพราะเด็กที่มี Self-esteem คือเด็กที่พร้อมจะ “เรียนรู้ใหม่” ได้ตลอดชีวิต
และโลกยุคใหม่ ต้องการคนแบบนั้นจริงๆ

สารบัญ บทความ โรงเรียนพ่อแม่

• สารบัญ บทความ โรงเรียนพ่อแม่