พัฒนาด้านจริยธรรม

พัฒนาการด้านจริยธรรมและการจัดการพฤติกรรมเด็ก: เข้าใจตามช่วงวัย

บทเรียนนี้ว่าด้วยเรื่องของพัฒนาการด้านจริยธรรมของเด็ก และวิธีการจัดการพฤติกรรมเด็กอย่างเหมาะสม โดยเน้นให้เข้าใจว่า “พฤติกรรมของเด็ก” เปลี่ยนไปตามอายุ และผู้ใหญ่ควรใช้วิธีการที่แตกต่างกันในแต่ละช่วงวัย

 

เด็กช่วงแรกเกิดถึง 7 ขวบ: ศูนย์กลางของจักรวาล

ในช่วง 7 ปีแรก เด็กจะมองโลกโดยเอาตัวเองเป็นศูนย์กลาง ทุกอย่างที่เกิดขึ้นล้วนโยงเข้าหาตัวเองหมด ดังนั้นการทำโทษในช่วงวัยนี้จึงมักได้ผล เพราะเด็กจะรู้สึกว่า “ฉันเป็นคนทำ” โดยตรง

 

วิธีการจัดการพฤติกรรมที่เหมาะสม ได้แก่

• การชักสีหน้า: ได้ผลเฉพาะเมื่อแม่ “มีตัวตน” สำหรับเด็กจริงๆ

• การดุด้วยน้ำเสียง: ใช้ได้เมื่อเสียงของพ่อแม่มีพลังจากความสัมพันธ์ที่แท้จริง

• ไม่ควรให้ญาติหรือคนรอบตัวขัดแย้งกับพ่อแม่ต่อหน้าลูก เพราะจะทำให้ระบบการอบรมเสียสมดุล

 

เด็กช่วง 7–14 ปี: พลังของรางวัลและคำชม

เมื่อเด็กพ้นช่วง 7 ขวบไปแล้ว เขาจะเริ่มลดความเป็นศูนย์กลางของตัวเองลง และเริ่มตอบสนองต่อ “รางวัล” มากขึ้น

แต่คำว่า “รางวัล” ที่วิทยากรพูดถึงนี้ ไม่ใช่สินบน หรือการต่อรอง เช่น “ทำแบบนี้แล้วจะได้แบบนั้น” แต่หมายถึงสิ่งที่เกิดขึ้นโดยไม่คาดคิด คล้ายๆ ตกลงมาจากฟ้า เช่น พ่อแม่พูดว่า “แม่ชอบที่หนูเก็บของเล่นเองนะ” ทันทีหลังจากเด็กทำสิ่งดีๆ

 

คำแนะนำในการชม

• ชมที่พฤติกรรม เช่น “ขยันมากเลย” “ตั้งใจดีจัง”

• อย่าเน้นชมที่ผลลัพธ์ เช่น “เก่งจัง” หรือ “สุดยอด” เพราะจะไปตอกย้ำแค่ความสำเร็จ ไม่ใช่ความพยายาม

• การชมแบบนี้จะช่วยให้เด็กพัฒนาต่อเนื่อง และรู้คุณค่าของตัวเองจากภายใน

 

เด็กช่วง 14–21 ปี: เริ่มเข้าใจจริยธรรมและอุดมคติ

ช่วงวัยรุ่นเป็นช่วงที่เด็กเริ่มมีพลังทางความคิดอย่างเต็มที่ ความคิดนามธรรมเริ่มชัดขึ้น เด็กเริ่มเข้าใจสิ่งที่เป็น อุดมคติ เช่น ความยุติธรรม ความดี หรือการเสียสละ

พวกเขาจะเริ่มทำความดีเพราะรู้สึกดี ไม่ใช่เพราะหวังผลตอบแทน และเมื่อพัฒนาไปถึงประมาณ 21 ปี จึงจะเข้าสู่ระดับของ จริยธรรมแท้ คือ การทำดีโดยไม่หวังสิ่งใดทั้งสิ้น

 

เทคนิค “ไทม์เอ้าท์” (Time Out): เมื่อรางวัลหรือการด่าไม่ได้ผล

มีบางพฤติกรรมของเด็กที่รางวัลหรือการด่าไม่ได้ผล เช่น พฤติกรรมซ้ำๆ งอแง ไม่ฟังเหตุผล วิธีหนึ่งที่ใช้ได้คือ เทคนิค “ไทม์เอ้าท์” หรือ Time Out แบบที่ไม่ทำร้ายจิตใจเด็ก

 

แนวทางของเทคนิคนี้คือ

• พาเด็กออกจากพื้นที่เดิม ไปอยู่ในพื้นที่ใหม่

• ผู้ใหญ่ต้อง “อยู่ด้วย” ไม่ทิ้ง ไม่หนี ไม่ขัง

• เมื่อเด็กสงบแล้ว ค่อยบอกว่าเราชอบอะไร ไม่ชอบอะไร

• เมื่อใช้ซ้ำๆ พฤติกรรมไม่พึงประสงค์จะสั้นลง เบาลง และห่างขึ้น

 

สร้างพื้นที่ให้รางวัลมากกว่าพื้นที่ทำโทษ

วิทยากรแนะนำแนวคิดง่ายๆ ในการจัดการพฤติกรรมเด็ก คือให้ พื้นที่รางวัลเยอะกว่าพื้นที่ทำโทษ

เช่น ถ้าวันนี้คุณดุลูกไป 3 เรื่อง คุณควรหาจังหวะชมลูกให้ได้ 4 เรื่อง เพื่อให้เกิดสมดุลและช่วยสร้าง Self-esteem หรือความภาคภูมิใจในตัวเอง

 

เทคนิค “นาทีทอง” และ “ซอยขั้นตอน”: สำหรับพ่อแม่ที่คิดว่า “ลูกไม่มีอะไรดีเลย”

มีพ่อแม่หลายคนที่รู้สึกว่า ลูกตัวเองไม่มีอะไรให้น่าชมเลย วิทยากรจึงแนะนำ 2 เทคนิคช่วยให้มองเห็นสิ่งดีๆ ของลูกได้ง่ายขึ้น

 

1. นาทีทอง
มองหาช่วงเวลาที่เด็กกำลังทำความดี แล้วรีบเข้าไปชม เช่น ขณะพี่น้องเล่นกันดีๆ ก่อนจะเริ่มทะเลาะกัน ให้รีบชมทันที

 

2. ซอยขั้นตอน
แบ่งภารกิจใหญ่ๆ ออกเป็นหลายขั้นตอน แล้วชมทีละขั้น เช่น การถูบ้านอาจแบ่งได้เป็น
– ยกถังมา
– เปิดน้ำใส่ถัง
– เอาไม้ม็อบจุ่มน้ำ
– ถูห้องทีละมุม
เมื่อชมทุกขั้นตอน จะช่วยให้เด็กมีกำลังใจและรู้ว่าตนเองทำได้ดี

 

วัยรุ่น: วัยที่ดีที่สุดในชีวิตของมนุษย์

ช่วงอายุ 14–21 ปี หรือวัยรุ่น เป็นวัยที่เต็มไปด้วยพลัง ความคิดสร้างสรรค์ และการมองโลกในแง่ดี

แม้บางครั้งพวกเขาอาจจะดู “ร้อนแรง” จากฮอร์โมนหรืออารมณ์ แต่หากผู้ใหญ่เพียงแค่ นั่งลงและฟัง ไม่ตัดสิน ไม่สวนกลับ พลังของวัยรุ่นจะค่อยๆ สงบลงได้เอง

สารบัญ บทความ โรงเรียนพ่อแม่

• สารบัญ บทความ โรงเรียนพ่อแม่