Self Control: พื้นฐานของสมองที่ควบคุมชีวิตได้
Executive Function (EF) คือชุดทักษะสมองที่ทำให้มนุษย์วางแผน ควบคุมตนเอง คิดยืดหยุ่น และจัดการชีวิตได้อย่างมีเป้าหมาย โดยองค์ประกอบสำคัญของ EF มี 3 อย่าง ได้แก่:
-
การควบคุมตนเอง (Self Control)
-
ความจำใช้งาน (Working Memory)
-
การคิดยืดหยุ่น (Cognitive Flexibility)
บทเรียนนี้จะพาไปทำความเข้าใจ “การควบคุมตนเอง” อย่างลึกซึ้ง เพราะมันคือรากฐานที่สำคัญที่สุดของการเรียนรู้ การทำงาน และการใช้ชีวิตอย่างมีวินัย
การควบคุมตนเองคืออะไร
การควบคุมตนเองไม่ได้เกิดขึ้นทันที แต่พัฒนาต่อเนื่องตั้งแต่เด็กแรกเกิดไปจนถึงวัยผู้ใหญ่ เด็กทารกเริ่มฝึกการควบคุมตนเองตั้งแต่หันจากการดูโมบายบนเพดานมาจ้องหน้าแม่ หรือจากการควบคุมกล้ามเนื้อให้ดูดนมได้ ไปจนถึงการควบคุมพฤติกรรม ความคิด และฮอร์โมนในวัยรุ่น
แม้แต่ผู้ใหญ่ วัยกลางคน หรือผู้สูงวัย ก็ยังต้องฝึกการควบคุมตนเองอยู่เสมอ
3 ส่วนย่อยของการควบคุมตนเอง
-
การตั้งใจมั่น (Focus)
วิทยากรเลือกใช้คำว่า “โฟกัส” แทน “สมาธิ” เพื่อให้กำลังใจผู้ปกครองของเด็กสมาธิสั้น เพราะแม้เด็กจะสมาธิสั้น แต่ถ้าเรื่องนั้นน่าสนใจ เด็กก็สามารถโฟกัสได้อย่างยอดเยี่ยม -
การไม่วอกแวก (Not Distracted)
เด็กยุคนี้มีสิ่งเร้ามากมาย ไม่ว่าจะเป็นหน้าจอ เสียง หรือแสงไฟ ทำให้การไม่วอกแวกกลายเป็นเรื่องยากขึ้นกว่าสมัยก่อน แต่ก็ยังฝึกได้ผ่านกิจกรรมที่ต้องใช้สมาธิ เช่น งานบ้าน การบ้าน และการอ่านนิทาน -
การอดเปรี้ยวไว้กินหวาน (Delay Gratification)
เด็กที่สามารถทนทำงานยาก ๆ หรือน่าเบื่อให้เสร็จ ก่อนจะไปเล่นหรือรับรางวัล คือเด็กที่ฝึก Delay Gratification ได้ดี และนี่คือทักษะสำคัญที่สุดของ EF
วิธีฝึกการควบคุมตนเองในชีวิตประจำวัน
วิทยากรแนะนำให้ฝึกผ่าน “งานประจำ” ที่ไม่ต้องลงทุน เช่น:
-
ให้เด็กช่วยงานบ้าน
-
ทำการบ้านให้เสร็จก่อนเล่น
-
ตั้งกฎว่าเมื่อทำภารกิจเสร็จแล้วถึงจะได้รับสิ่งที่ต้องการ
การฝึกแบบนี้จะช่วยให้สมองสร้าง “วงจรควบคุมตนเอง” ซึ่งเป็นรากฐานที่ติดตัวไปตลอดชีวิต
นิทานก่อนนอน: วิธีพัฒนา EF ที่ง่ายและทรงพลัง
วิทยากรเน้นย้ำว่า “การอ่านนิทานก่อนนอน” เป็นวิธีพัฒนา EF ที่ดีที่สุด เพราะช่วยฝึกทั้ง:
-
การควบคุมตนเอง – เด็กต้องนั่งฟังอย่างต่อเนื่องจนจบ
-
ความจำใช้งาน (Working Memory) – เด็กต้องจำเรื่องที่ฟังไปแล้ว เพื่อเข้าใจสิ่งที่จะฟังต่อ
หากอ่านนิทานก่อนนอน 300 คืนต่อปี ต่อเนื่อง 3 ปี เด็กจะมี EF ที่แข็งแรงขึ้นอย่างชัดเจน
สร้างจังหวะชีวิตเพื่อฝึกวินัย
กิจวัตรที่มีจังหวะสม่ำเสมอ เช่น กิน-นอน-อ่านนิทาน จะช่วยฝึกสมองให้ทำงานเป็นระบบ และสร้างวินัยให้กับเด็กแบบไม่รู้ตัว
Self Control และ Working Memory เกิดพร้อมกันหรือไม่?
ผู้บรรยายชี้ว่า มีงานวิจัยหลากหลายที่ยังถกเถียงกันอยู่ว่าอะไรเกิดก่อนกันระหว่าง:
-
การควบคุมตนเอง
-
ความจำใช้งาน
บางการศึกษาบอกว่า Self Control เกิดก่อน บางงานบอกว่า Working Memory มาก่อน หรืออาจพัฒนาไปพร้อมกันก็ได้
ตัวอย่างที่เห็นได้ชัดคือ “การฟังนิทาน” เด็กต้องควบคุมตัวเองให้นั่งฟัง และต้องจำเนื้อเรื่องไปพร้อมกัน ซึ่งสะท้อนว่า 2 ทักษะนี้อาจเดินคู่กันไป
สรุป: การควบคุมตนเองคือรากฐานของสมองที่สำคัญที่สุด
เด็กที่ควบคุมตัวเองได้ดี จะเรียนได้ดี เล่นได้เต็มที่ และมีพฤติกรรมที่พร้อมเติบโตอย่างมั่นคงในโลกยุคใหม่
และทั้งหมดนี้… เริ่มต้นได้จากเรื่องง่าย ๆ อย่าง นิทานก่อนนอนและการสร้างจังหวะชีวิตในบ้าน
