หลุมพอเพียง คืออะไร?
หลุมพอเพียง คือวิธีการ ปลูกพืชในหลุมเดียวกัน ต่างชนิด ต่างระดับ ป่าไม้ 5 ระดับ ( สูง, กลาง, เตี้ย, เรี่ยดิน, หัวใต้ดิน ) จะช่วยในการดูแลซึ่งกันและกัน ลดภาระการรดน้ำ ปุ๋ย และดูแลง่าย กว่าการปลูกแยกกัน
การปลูกพืชบางอย่างที่มีกลิ่นเฉพาะ ช่วยไล่แมลงศัตรูพืชได้
หลุมพอเพียง สามารถกำจัดศัตรูพืชต่าง ๆ ได้ด้วยตัวมันเองโดยเกษตรกรไม่ต้องหาสารเคมีมาไล่ให้ยุ่งยาก พืชสามารถไล่แมลงศัตรูพืชได้ เช่น กระเทียม กะเพรา ผักชีพวกนี้แมลงจะกลัวเมื่อปลูกในหลุมพอเพียงเดียวกัน จะช่วยไล่แมลงได้ดีทีเดียว
ข้อดีของการปลูกพืชแบบหลุมพอเพียง
ถือเป็นกุศโลบายอย่างหนึ่งที่ทำให้พืชหลักที่ต้องการปลูก เช่น ไม้ผล ไม้ยืนต้น ไม้ป่ายืนต้น เจริญเติบโตและมีโอกาสรอดสูง เพราะผู้ปลูกจะคอยห่วงใยหมั่นดูแล ทำให้พืชหลัก ดังกล่าวเจริญเติบโตดีกว่าปกติอีกด้วยและหากพืชชนิดใดชนิดหนึ่งจะเบียดเบียนพืชอื่นมากเกินไปก็คอยควบคุมให้เหมาะสมตัดแต่งทรงพุ่มจัดพืชหรือเถาเลี้อยให้เหมาะสมตัดแต่งทรงพุ่มจัดพืชหรือเถาเลี้อยให้เหมาะสม สำหรับพืชพี่เลี้ยงก็ไม่ต้องใส่ใจมาก

วิธีปลูกต้นไม้ หลุมพอเพียง 9 ต้น / 1 หลุม
- ขุดหลุมขนาด กว้าง 2 เมตร x ยาว 2 เมตร x ลึก 1 เมตร
- แต่ละหลุมปลูกห่างกันระยะ 4 x 4 เมตร
- 1ไร่ จะได้ 100 หลุม
- แบ่งหลุมออกเป็น 3 ส่วน
- แต่ละส่วน แบ่งออกเป็น 3 ชั้น
- ชั้นที่ 1 ใช้ฟางข้าว
- ชั้นที่ 2 โรยปุ๋ยคอก
- ชั้นที่ 3 กลบดิน
- ทำแบบนี้ไปจนครบทั้ง 3 ส่วน
- ทิ้งไว้ 1 เดือน ให้ดินยุบตัวจึงจะปลูกได้ หากต้องการปลูกเลยให้เจาะรู ระบายความร้อนหลุมละ 8 รู
- ควรปลูกหญ้าแฝกล้อมหลุมพอเพียงไว้ด้วยเพราะรากหญ้าแฝกจะเป็นร่างแหในแนวดิ่งช่วยยึดดินให้คงรูปเปรียบเสมือนกระถางธรรมชาติ เพราะปมรากแฝกจะช่วยเพิ่มธาตุอาหารในดิน ช่วยดูดซับน้ำในดินไว้ แทนที่จะซึมหายลงใต้ดินอย่างรวดเร็ว

ไม้ 9 ชนิด / 1 หลุม ( ป่าไม้ 5 ระดับ )
- ตรงกลาง : ปลูกพืชพี่เลี้ยง เช่น กล้วย 1-2 ต้น ให้ความชุ่มชื้น กันไม้ทั้ง 8 ต้น บังแดดตอนบ่าย ให้ไม้หลัก ( ไม้สูง ไม้กลาง ไม้ผล ) ที่อยู่ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ เมื่อปลูก 1 ปี จะได้กล้วยเครือแรก ก็ตัดทิ้ง ปล่อยหน่อใหม่ให้ทำงาน หนึ่งหลุมปลูกกล้วยเพียง 1-2 ต้น เท่านั้น คือ ต้นที่กำลังให้เครือ อีกหนึ่งต้นสำรองไว้สำหรับเครือต่อไปนอกนั้นให้ขุดหน่อไปขายหรือไปปลูกที่อื่น
- ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ : ปลูกไม้หลัก ( ไม้สูง = ไม้พอใช้ ไม้กลาง = ส่วนใหญ่เป็นไม้ผล หรือไม้พอใช้ ) ปลูกห่างจาก กล้วย อย่างน้อย 50 ซม. ให้กล้วยเป็นพี่เลี้ยง ให้ความชื้น บังแดด ปีที่ 3 ถึงจะโตแสดงตัวให้เห็น
- ทิศตะวันออก : ปลูกดอกไม้ ชอบแดดเช้า ปลูกเพื่อบริหารแมลง ในธรรมชาติแมลง 100 ตัว เป็นแมลงดี 98 ตัว ไม่ดีแค่ 2 ตัว ให้แมลงดีไป ห้ำหั่น ไปเบียดเบียน แมลงไม่ดี ได้ความสดชื่น ศิลปะงามตา จากดอกไม้
- ทิศตะวันออกเฉียงใต้ : ปลูกผักสวนครัว ชอบแดดเช้า อยู่ใกล้ ดอกไม้ช่วยบริหารแมลง เช่น พริก มะเขือ ผักต่างๆ ที่เป็นไม้พอกิน ได้กินไว
- ทิศใต้ : ปลูกไม้หัวใต้ดิน ทิศใต้ได้รับแดดบ่ายมาก เอาไม้ห้วใต้ดินไม่กลัวแดด ต้องการน้ำน้อย ช่วยคลุมดินได้ไว เช่น มัน เผือก ข่า ขิง กระชาย ขมิ้น เป็นไม้พอกิน
-
ทิศตะวันตกเฉียงใต้ : ปลูกไม้เบิกนำ ทิศนี้รับแดดบ่ายเต็มๆ เอาไม้พอกิน โตไว ต้องการน้ำน้อย หนึ่งปีได้กิน เมื่อผ่าน 3 ปีไปแล้ว สู้ไม้หลักทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือไม่ได้ อายุ 5-6 ปี ก็ตาย ตัดแต่งทรงไม่ให้สูง ให้เก็บดอก ยอดกินง่าย กิ่งใบ ย่อยสลายเป็นปุ๋ยให้หลุ่มง่าย เช่น แค มะรุม ขี้เหล็ก
- ทิศตะวันตก : ปลูกพืชคลุมดิน ทิศนี้ก็รับแดดบ่ายเต็มๆ ปลูกไม้พอกิน ไม้พุ่ม ไม้เตีย ใบเยอะ ช่วยบังแดดให้ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ ทิศเหนือ ตัดใบมาคลุมหลุมแทนฟางได้ เช่น อ้อย อ้อยดำ ตะไคร้ หญ้าหวาน
-
ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ : ปลูกผักอายุยืน ผักพื้นบ้าน ที่ปลูกครั้งเดียวแล้วเก็บกินได้ตลอด คุณค่าทางอาหารสูง ทนทาน เป็นยา เช่น ผักไชยา ผักชะอม ผักหวาน ดีปลาช่อน ผักหลอด เหรียง
-
ทิศเหนือ : ปลูกสมุนไพร เช่น ลูกน้องป่า ปลูกเป็นยา เป็นไม้พอใช้ ทำสบู่ แชมพู น้ำยาต่างๆ
