ชื่อ – ชนิด พันธุ์
จัน หรือ จันลูกหอม, ลูกจัน, จันอิน จันโอ, จันขาว, อิน, ลูกอิน (ทั่วไป), thi (เวียดนาม)
ชื่อวิทยาศาสตร์
Diospyros decandra Lour.
ประวัติ
จันมีถิ่นกำเนิดในบริเวณเขตร้อนของทวีปเอเชีย อาทิเช่น ในอินเดีย ศรีลังกา พม่า ลาว เวียดนาม ไทย และกัมพูชา เป็นต้น สำหรับในประเทศไทยสมัยก่อนสามารถได้ทั่วไปตามวัดในทุกภาคของประเทศ แต่ในปัจจุบันถูกจัดเป็นพรรณไม้โบราณ ใกล้สูญพันธุ์ชนิดหนึ่งเนื่องจากเป็นต้นไม้ที่เจริญเติบโตช้าต้องใช้เวลาหลายสิบปีจึงจะติดผล
รูปร่าง รูปทรง ( ต้น ใบ ดอก ผล )
จันจัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ ถึง 10-20 เมตร ลำต้นตรง เปลือกต้นมีสีดำ และมีรูขนาดเล็กกระจายอยู่ทั่วไป สลับกับร่องตื้นๆ ตามยาว เนื้อไม้สีขาวนวล เรือนยอดเป็นพุ่มหนา ทรงกลม หรือ ทรงกระสวย ยอดอ่อนมีขนอุยสีน้ำตาลปกคลุ มและตามส่วนต่างๆ มีขนสีน้ำตาลแดง ปกคลุม
ใบ ออกเป็นใบเดี่ยวเรียงสลับรูปขอบขนานหรือรูปวงรี กว้าง 2-3 เซนติเมตร ยาว 7-10 เซนติเมตร โคนใบมนสอบแคบ ปลายใบสอบทู่ หรือ แหลม เนื้อใบมันลื่นสีเขียวเข้มแผ่นใบบางขอบใบเรียบใบเมื่อยังอ่อนจะมีขนยาวสีแดงปกคลุม มีก้านใบยาว 3-5 เซนติเมตร
ดอก ออกเป็นดอกเดี่ยวหรือดอกช่อแบบแยกเพศอยู่คนละต้น โดยมีสีขาวนวล หรือ สีเหลืองอ่อน ดอกเพศผู้ออกดอกเป็นช่อขนาดเล็กซึ่งในช่อหนึ่งจะมีดอกย่อยประมาณ 3 ดอก มีกลิ่นหอมและส่วนต่างๆ จะมีขนสีน้ำตาลแดงปกคลุมอยู่มีก้านดอกยาว 2-4 มิลลิเมตร และมีกลีบเลี้ยง 4-5 กลีบ เรียงเป็นรูปถ้วยแต่ไม่เชื่อมกัน ส่วนกลีบดอกมี 4-5 กลีบ โดยโคนกลีบเชื่อมติดกันเป็นรูปเหยือกน้ำ ส่วนดอกเพศเมียจะออกดอกเป็นดกเดี่ยวตามกิ่งเล็กๆ กลีบดอกและกลีบเลี้ยง จะเหมือนดอกเพศผู้แต่ใหญ่กว่า ส่วนกลีบดอกเป็นสีน้ำตาลอ่อน เชื่อมกันเป็นรูปโคนโท มีหลอดกลีบยาว 5-7 มิลลิเมตร ปลายแยกเป็น 5 แฉก ยาว 1-2 มิลลิเมตร ก้านดอกยาว 7-10 มิลลิเมตร มีขนอุยสีน้ำตาลปกคลุม
ผล เป็นผลสดลักษณะกลมมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางผล 4-8 เซนติเมตร โดยที่ผลยังมีส่วนของกลีบเลี้ยงติดอยู่ที่จุก และเมื่อสุกมีสีเหลืองอ่อนนุ่ม รสหวาน และมีกลิ่นหอม กินได้
ทั้งนี้ ผลของจันจะมีลักษณะแตกต่างกัน 2 แบบคือ แบบหนึ่งผลกลมแป้น มีรอยบุ๋มตรงกลางผล ไม่มีเมล็ดหรือเป็นเมล็ดลีบ รสฝาดอมหวาน มีกลิ่นหอม เรียกกันว่า ลูกจัน ส่วนอีกแบบหนึ่งผลกลมหนา และไม่มีรอยบุ๋มมี เมล็ดข้างใน 2-3 เมล็ด เรียกกันว่า ลูกอิน มีรสฝาดอมหวาน
ความสูงเมื่อเจริญเติบโตเต็มที่
สูง 10-20 เมตร
ความกว้างทรงพุ่มเมื่อโตเต็มที่
กิ่งแขนงยาว 10-20 เมตร
ความต้องการแสง
- ต้องการแสงแดดสม่ำเสมอประมาณ 2,000 ชั่วโมงต่อปีหรือไม่น้อยกว่า 5 ชั่วโมงต่อวัน หากได้รับแสงแดดน้อยมะพร้าวจะไม่ค่อยออกดอกติดผล หรือติดผลแต่เนื้อบาง อุณหภูมิมะพร้าวเจริญได้ดี ในอุณหภูมิเฉลี่ย 27 องศาเซลเซียส จะสูงหรือต่้ากว่าก็ไม่ควรเกิน 7 – 8 องศา และอุณหภูมิไม่ควร เปลี่ยนแปลงอย่างกระทันหัน
ความต้องการน้ำ
- ควรมีฝนตกกระจายสม่ำเสมอไม่น้อยกว่า 1,500 มิลลิเมตรต่อปี และไม่ควรมีฝนตกน้อยกว่า 50 มิลลิเมตร เกิน 3 เดือน อุณหภูมิเฉลี่ย 27 องศาเซลเซียส
- หรือต้องการน้ำประมาณ 14 ลิตรต่อต้น ต่อวัน
ชอบดินประเภท
- ดินไม่เปรี้ยวหรือเค็มจัด
- เป็นดินร่วน หรือดินร่วนปนทราย อุ้มน้ำได้ดี ถ้าเป็นดินเหนียวต้องมีการระบายน้ำดี
- สภาพดินเป็นกลาง หรือเป็นกรดเพียงเล็กน้อย pH ระหว่าง 6-7
- หน้าดินมีความลึกไม่น้อยกว่า 1 เมตร
- ระดับน้ำใต้ดินไม่ควรตื้นกว่า 2 เมตร
ประโยชน์การใช้สอย
ช่วยบำรุงเลือดลม
ช่วยบำรุงประสาท
ช่วยบำรุงกำลัง
ช่วยบำรุงตับ
ช่วยบำรุงปอด
ช่วยบบำรุงหัวใจ
ช่วยบำรุงผิว
ช่วยบำรุงเลือดลม
ช่วยบำรุงเนื้อหนังให้สดชื่น
แก้ไข้ตัวร้อน
แก้ไข้กำเดา
แก้ตับปอด
แก้ดีพิการ
แก้อ่อนเพลีย
แก้ร้อนใน
แก้กระหายน้ำ
แก้เหงื่อตกหนัก
ช่วยขับพยาธิ
แก้ไข้
แก้ไอ
แก้อาการนอนไม่หลับ กระวนกระวาย
แก้ท้องเสีย
การเก็บเกี่ยว
ผล เป็นผลสดลักษณะกลมมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางผล 4-8 เซนติเมตร โดยที่ผลยังมีส่วนของกลีบเลี้ยงติดอยู่ที่จุก และเมื่อสุกมีสีเหลืองอ่อนนุ่ม รสหวาน และมีกลิ่นหอม กินได้
การขยายพันธุ์
ต้นจันสามารถขยายพันธุ์ได้โดย การเพาะเมล็ด การตอนกิ่ง และการเสียบยอด โดยในอดีตการขยายพันธุ์ต้นจัน จะเป็นการเพาะเมล็ด ซึ่งทำให้กว่าจะติดผลต้องใช้เวลาหลายสิบปี แต่ในปัจจุบันเริ่มมีการขยายพันธุ์ต้นจัน โดยวิธีเสียบยอด ซึ่งทำให้สามารถติดดอกและผลได้ในเวลาไม่กี่ปี โดยไม่ต้องรอหลายสิบปีเหมือนกับการขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด หรือตอนกิ่งแบบในอดีต สำหรับวิธีการเสียบยอดนั้นก็สามารถทำได้เช่นเดียวกันกับการเสียบยอดไม้ผลอื่นๆ ทั่วไป
คลิกเพิ่มเพื่อน! แจ้งเตือนบทความใหม่ก่อนใคร ฟรี!!
ดูข้อมูลเพิ่มเติม
- สารบัญ
