แพทย์แผนไทย เภสัชกรรมไทย บทที่ 1 ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับเภสัชกรรม

แพทย์แผนไทย เภสัชกรรมไทย

บทที่1 ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับเภสัชกรรม

1. ประวัติความเป็นมา

1.1 ประวัติแพทย์แผนโบราณ

• พุทธกาล มีมาก่อนพุทธกาล / เริ่มบันทึกสมัยพุทธกาล

 

ปู๋ชีวกโกมารภัทร

• ศึกษาเพราะเป็นวิชาชีพที่ไม่เบียดเบียนผู้ใด
• ศึกษาที่สำนักทิศาปาโมกข์ เมือง ตักศิลา
• นิสัย
• 1. เมตตากรุณา / ปราถนาให้มนุษย์มีความสุข
  2. ฉลาด / เรียนได้มาก / เร็ว / จำดี / ใช้เวลาเรียนน้อย
  3. รักษาครั้งเดียวหาย รักษา ริดสีดวงทวาร ( พระภคันทละ ) พระเจ้าพิมพิสาร / ทายาครั้งเดียวหาย
• เป็นแพทย์หลวงประจำพระเจ้าพิมพิสาร และ บำรุงสงฆ์

 

1.2 ประวัติการแพทย์แผนโบราณในประเทศไทย

1.2.1 ก่อนกรุงรัตนโกสินทร์

• อาณาจักรขอม
• 1. พ.ศ. 1725 – 1729 : พบศิลาจารึก

  2. พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 : อโธคยาศาลา มี หมอ  พยาบาล  เภสัชกร  รวม 92 คน

  3. พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 : บวงสรวงพระไภสัชยคุรุไวฑูรย์ ด้วยยา และอาหาร

  4. พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 : ขอมดำดินเวลา 17.25 น. 4 นาที โผล่

 

• ทวาราวดี

พบหินบดยา

 

• สุโขทัย

พ่อขุนรามคำแหง สร้างสวนสมุนไพร ( เขาหลวง / เขาสรรพยา )

 

• อยุธยา

1. 1. พระนารายมหาราช
   2. นวดรุ่งเรือง
   3. โรงพระโอสถ
   4. สมุนไพรขาย นอก – ใน กำแพงเมือง
   5. ตำรา “พระโอสถพระนารายณ์”
   6. ตำราแพทย์แผนโบราณ ครั้งแรก
   7. ฝรั่งเศส สร้างโรงพยาบาล
   8. ฝรั่งเศส : อยุธยา
   9. อเมริกา : รัตนโกสินทร์

 

1.2.2 สมัยกรุงรันตนโกสินทร์

รัชกาลที่ 1 : พระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก

• บูรณะวัดโพธิ์ / วัดโพธาราม เป็นอารามหลวง ชื่อ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
• ตั้งโรงพระโอสถ กรมหมอ เหมือนสมัยอยุธยา
• ตำรายา / ตำรานวด / ฤาษีดัดตน ไว้ที่ศาลาราย
• กรมหมอ หมอหลวง ( ราชสำนัก ) หมอราษฎร ( เชลยศักดิ์ )

 

รัชกาลที่ 2 : พระพุทธเลิศหล้านภาลัย

• กฎหมายพนักงานพระโอสถถวาย พ.ศ. 2359
• กฎหมายพนักงานพระโอสถ ถวาย 2 มือ ก่อนเที่ยงคืน 1 นาที
• รบกับพม่า ตำราหาย ชาวบ้านเอาตำรามารวบรวม จดเป็นตำราหลวงสำหรับโรงพระโอสถ

 

รัชกาลที่ 3 : พระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว

• บูรณะวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม
• โรงเรียนแพทย์แผนโบราณ แห่งแรก ( โรงเรียนแพทย์แผนโบราณ วัดโพธิ์ )
• ตำรายา / ตำรานวด / ฤาษีดัดตน ( ที่เสา, วิหาร, ผนังโบสถ์ ) บนหินอ่อน ท่า 80 ( ปัจจุบันแนะนำแค่ 15 ท่า ) รูป 60 เป็นตำราใช้บอก สมุฏฐานของโรค / วิธีการรักษา / ผู้ประสงค์อยากเป็นแพทย์
• ปลูกฝี ป้องกันไข้ทรพิษ / ไข้จับสั่น / ( ใช้ยาควินิน ) หมอบรัดเลย์ อเมริกา

 

รัชกาลที่ 4 : พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

• สูติกรรม ( ตะวันตก )
• จุดนวดวัดกลาง จ.สงขลา

 

รัชกาลที่ 5 : พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

• สร้าง รพ ศิริราช พ.ศ. 2431
• เรียนแพทย์ ปัจจุบัน + โบราณ หลักสูตร 3 ปี
• ตำราแพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ “พระยาพิษณุประสาทเวช” พ.ศ.2438 ( ตำราแห่งชาติฉบับแรก )

 

รัชกาลที่ 6 : พระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

• ยกเลิกแผนโบราณ
• พระราชบัญญัติการแพทย์ พ.ศ. 2466 ควบคุมการประกอบโรคศิลปะ เพื่อป้องกันอันตรายกับประชาชน

 

รัชกาลที่ 7 : พระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว

• กฎหมายเสนาบดี พ.ศ. 2479 : แบ่ง แผนโบราณ / ปัจจุบัน

 

รัชกาลที่ 9 : ภูมิพลอดุลยเดชมหาราช

• สมาคมโรงเรียนแพทย์แผนโบราณ พ.ศ. 2500
• สร้างอายุรเวทวิทยาลัย ( ชีวกโกมารภัจจ์ ) วัดบวรฯ พ.ศ. 2525
• นายแพทย์ อวย เกตุสิงห์ ( เป็นแพทย์แผนไทยประยุกต์ ทำคลอดได้ )

2. จรรยาเภสัช 5 ประการ ( ต้องการความเจริญรุ่งเรือง ยึด จรรยา )

• ขยันหมั่นเพียร หาความรู้ให้เหมาะแก่กาลสมัย
• ต้องพิจาณาหาเหตุผลในการปฏิบัติงานด้วยความสะอาด ประณีต ไม่ประมาท ไม่มักง่าย
• ต้องมีความซื่อสัตย์สุจริต มีเมตตาจิตแก่ผู้ใช้ยา   ไม่โลภเห็นแก่ลาภ โดยหวังผลกำไรมากเกินควร
• ต้องละอายต่อบาป ไม่กล่าวเท็จหรือกล่าวโอ้อวด    ให้ผู้อื่นหลงเชื่อในความรู้ ความสามารถอันเหลวไหลของตน
• ต้องปรึกษาผู้ชำนาญ เมื่อเกิดการสงสัยในตัวยาชนิดใด หรือวิธีปรุงยา โดยไม่ปิดบังความเขลาของตน

3. หลักเภสัช 4 ( เภสัชที่ดี ยึด เภสัช 4 )

• เภสัชวัตถุ : ชื่อ ลักษณะ สี กลิ่น รส ( พืช / สัตว์ / ธาตุ )
• สรรพคุณเภสัช : สรรพคุณวัตถุ / รสตัวยา ( ยารสประธาน / รสตัวยา )
• คณาเภสัช : จัดหมวดหมู่ยา ( จุลพิกัด / พิกัด / มหาพิกัด )
• เภสัชกรรม : ปรุงยา ตามตำรับ / ใบสั่งยา ( วิธีปรุงยา / การใช้ยาอันตราย / ยาสามัญประจำบ้าน )

4. ประวัติยาเบญจกูล + ตัวยาประจำธาตุ ( ฤาษี 6 ตน ได้ค้นคว้าตัวยาโดยบังเอิญ )

• ปถวี ธาตุ ( 20 ประการ ) – ฤาษี : ปัพพะตัง > บริโภค : ผลดีปลี > ระงับ : อชิณโรค ( แพ้ของแสลง )
• อาโป ธาตุ ( 12 ประการ ) – ฤาษี : อุธา > บริโภค : รากช้าพลู > ระงับ : เมื่อยขบ
• วาโย ธาตุ ( 6 ประการ ) – ฤาษี : บุพเทวา > บริโภค : เถาสะค้าน > ระงับ : เสมหะ และ วาโย
• เตโช ธาตุ ( 4 ประการ ) – ฤาษี : บุพพรต > บริโภค : รากเจตมูลเพลิง > ระงับ : หนาว และเย็น
• อากาศ ธาตุ ( 10 ประการ ) ทวารของร่างกาย – ฤาษี : มหิทธิธรรม > บริโภค : ขิงแห้ง > ระงับ : ตรีโทษ
• รวมทั้งหมดเข้าด้วยกัน – ฤาษี : มุรทาธร > ชื่อยา : เบญจกูลเสมอภาค > ระงับ : ทวัตติงสาการ ( อาการ 32 ของร่างกาย )

แพทย์แผนไทย เภสัชกรรมไทย

• บทที่ 1 ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับเภสัชกรรม
• บทที่ 2 เภสัชวัตถุ ( 1-2 )
• บทที่ 2 เภสัชวัตถุ ( 2 )
• บทที่ 2 เภสัชวัตถุ ( 3-8 )
• บทที่ 2 เภสัชวัตถุ ( 9-10 )
• บทที่ 3 สรรพคุณเภสัช
• บทที่ 4 คณาเภสัช
• บทที่ 5 เภสัชกรรม
• ยาสามัญประจําบ้านแผนโบราณ
• เภสัชกรรมไทย ภาคผนวก